مسمومیت با الکل معمولا به دلیل مصرف بیش از حد و گاه تداخل با یک ماده دیگر رخ می‌دهد. نوشیدنی‌ها الکلی با وجود زیان‌هایی که برای بدن دارد، یکی از محبوب‌ترین انواع نوشیدنی در سراسر جهان به شمار می‌روند. تجربه احساس سرمستی ناشی از مصرف نوشیدنی‌ها الکلی باعث شده افراد زیادی به مصرف مشروبات الکلی روی بیاورند؛ در حالی که خطر مسمومیت با الکل بسیار زیاد است و به عوامل مختلفی بستگی دارد. فراموش نکنید که مسمومیت با الکل یکی از اورژانس‌های پزشکی است. اگر درمان به موقع انجام شود، می‌توان از عوارض ناشی از مسمومیت تا حدودی کاهش داد. در ادامه این مطلب از دکتر مهناز شکروی با ما همراه باشید تا با علائم ، علل ، عولرض و درمان مسمومیت با الکل بیشتر آشنا شوید .
زمانی که الکل مصرف می‌کنید چه اتفاقی می‌افتد؟
قبل از این که وارد جزئیات مربوط به اثرات مشروبات الکلی شویم، لازم دانستیم از عملکرد الکل روی بدن صحبت کنیم و بگوییم بعد از مصرف آن، چه اتفاقاتی در بدن می‌افتد.
زمانی که شخص مشروبات الکلی با درصدهای گوناگونی مصرف می‌کند، ۱۰ درصد از آن توسط معده و مابقی در روده بزرگ و روده کوچک جذب خواهد شد.
بعد از مدت زمانی، الکل‌های جذب‌شده توسط این اندام‌ها، به خون راه پیدا می‌کنند و از طریق عروق در تمام بدن پخش می‌شوند. در این حین، فعالیت‌های مربوط به مغز و نخاع با سرعت کمتری انجام می‌گیرد.
با گذشت ۴۵ دقیقه تا یک ساعت از مصرف، غلظت الکل در خون به حداکثر میزان خود می‌رسد و فرد مصرف‌کننده اصطلاحا مست خواهد شد.
مسمومیت با الکل یا مسمومیت الکلی چیست؟
متاسفانه مسمومیت با الکل منجر به مرگ افراد زیادی در سراسر جهان می شود. نوشیدنی های الکلی در اکثر کشور های جهان قانونی هستند. با این حال، نوشیدنی های الکلی یکی از اعتیادآورترین مواد در دسترس بشر است. بسیاری از افراد برای خود درمانی یا مقابله با اضطراب اجتماعی و سایر عوامل استرس زای زندگی نوشیدنی های الکلی می نوشند و این ممکن است منجر به اعتیاد به الکل شود.
تعداد مصرف کنندگان الکل در ایران نسبت به کشور های غربی پایین تر است، اما میزان الکل مصرفی در هر بار استفاده توسط این افراد بالاتر از مصرف کنندگان در مقایسه با کشورهای غربی است. به همین دلیل در ایران رفتارهای پرخطر مثل رانندگی مخاطره آمیز ناشی از مصرف الکل بیشتر دیده می شود.
الکل به شکل اتانول (اتیل الکل) در مشروبات الکلی، دهانشویه، برخی دارو ها و برخی محصولات غیر غذایی یافت می شود، تمامی الکل ها به جز الکل شرب اتانول مسمومیت زا هستند، حتی در میزان بسیار کم.
مسمومیت با الکل نوشیدن مقادیر زیاد الکل در مدت زمانی کوتاه است که منجر به عوارض جسمی و روحی و گاه مرگبار می شود. در واقع نوشیدن بیش از حد و سریع الکل می تواند بر تنفس، ضربان قلب، درجه حرارت بدن و معده تاثیر بگذارد و به طور بالقوه منجر به کما و مرگ شود.
علائم مسمومیت با الکل
علائم و نشانه‌های مسمومیت با الکل عموما شامل موارد زیر هستند:
- پریشانی
- استفراغ
- تشنج
- تنفس آهسته (کمتر از ۸ بار در دقیقه)
- تنفس نامنظم (وقفه ۱۰ ثانیه‌ای یا بیشتر بین تنفس‌ها)
- آبی رنگ شدن یا رنگ پریدگی پوست
- دمای پایین بدن (سرمازدگی)
- بیهوش شدن و ناتوانی در بیدار شدن
علل مسمومیت الکلی
مسمومیت با اتانول عموما ناشی از نوشیدن مقادیر زیاده از حد مشروبات الکلی خصوصا در زمانی کوتاه است. سایر اشکال الکل از جمله ایزوپروپیل الکل (در انواع رنگ، صابون، لوسیون، مواد شوینده.) و متانول یا اتیلن گلیکول (از مواد تشکیل‌دهنده ضد یخ، رنگ و برخی حلال‌ها) وجود دارد می‌تواند منجر به انواع دیگر مسمومیت‌های سمی شود که نیاز به مراقبت‌های فوری دارد.
1-زیاده‌روی در نوشیدن الکل
یکی از علل عمده مسمومیت الکل زیاده‌روی در نوشیدن الکل است. زیاده‌روی در نوشیدن برای مردان مصرف ۵ واحد استاندارد الکل (۱۴ گرم یا ۱۷٫۷۴ میلی لیتر) و برای زنان مصرف ۴ واحد استاندارد یا بیشتر ظرف دو ساعت است.
با این حال، زیاده‌روی در مصرف الکلی ممکن است در طی چند ساعت یا تا چند روز ادامه یابد. فرد می‌تواند قبل از بیهوشی، دوزی کشنده از الکل مصرف کند. حتی وقتی که فرد بیهوش است یا دیگر الکل نمی‌نوشد باز هم معده و روده همچنان به وارد کردن الکل به جریان خون ادامه می‌دهند و به سطح الکل بدن افزوده می‌شود.
2- مصرف مشروبات الکلی تقلبی
متانول و ایزوپروپیل الکل از جمله الکل های صنعتی و غیر خوراکی هستند که بیشتر در ساخت شوینده ها، رنگ ها و ضد یخ استفاده می شوند.
در مشروبات الکلی دست ساز گاهاً به جای اتانول از متانول استفاده می شود. متانول همان الکل صنعتی یا الکل چوب هست که مصرف خوراکی آن حتی در مقادیر بسیار اندک می تواند مسمومیت شدید ایجاد کند. متانول می تواند از طریق چشم، پوست، ریه و دستگاه گوارش جذب بدن شود. کارگرانی که در صنایع مرتبط به متانول مشغول به کار هستند، به دلیل اینکه بیش از سایرین در مواجهه با متانول قرار دارند، باید به نکات ایمنی لازم برای جلوگیری از مسمومیت شغلی با متانول توجه کنند.
متانول یکی از مرگ بارترین تقلب ها در نوشیدنی های الکلی دست ساز محسوب می شود که این روزها بسیاری از جوانان ایرانی را قربانی خود نموده است.
متانول وقتی وارد بدن می شود، ابتدا به فرمالدئید و سپس به فرمیک اسید و کربن دی اکسید تبدیل می شود. فرمیک اسید اصلی ترین متابولیت سمی متانول است. تجمع فرمیک اسید در بدن، باعث بروز علائم مسمومیت با متانول می گردد. سرعت متابولیزه شدن و پاکسازی متانول از بدن کند تر از اتانول است. به همین خاطر فرد مسموم معمولاً دیر به مراکز درمانی مراجعه می کند. زیرا علائم اولیه مسمومیت با متانول چیزی شبیه به مستی با الکل اتانول بوده و علائم اصلی مسمومیت با متانول معمولاً در حدود 6 الی 72 ساعت بعد از مصرف مشروب ظاهر می گردد.
در مسمومیت با اتانول هوشیاری فرد با گذشت زمان بهتر شده در حالی که در مسمومیت با متانول سطح هوشیاری رفته رفته کمتر شده و ممکن است به کما و مرگ ختم گردد.
به دنبال مصرف متانول، به علت تجمع متابولیت های اسیدی در بدن، بدن دچار اسیدوز متابولیک شده و این اسیدوز اول از همه بر سیستم تنفس تأثیر می گذارد و موجب کند شدن تنفس و اختلال در تهویه ریوی می شود. از سوی دیگر اسیدوز متابولیک با تأثیر بر چشم باعث اختلال عملکرد بینایی و بروز علائمی همچون تاری دید، تغییر میدان دید، ترس از نور، دوبینی و در نهایت نابینائی می شود. متانول می تواند موجب نارسایی کلیوی دائمی، تضعیف شدید سیستم اعصاب مرکزی، تشنج وکما گردد.
یکی دیگر از تقلب های رایج در مشروبات الکلی دست ساز، استفاده از داروهای روانگردان و مخدر در این مشروبات می باشد. این داروها در ابتدای مصرف موجب سرخوشی سریع تر و بیشتر پس از نوشیدن مشروبات الکلی شده ولی در ادامه با اثر بر مغز و سیستم اعصاب مرکزی توهم و آسیب های مغزی جبران ناپذیر را به دنبال خواهند داشت.
3- مصرف همزمان الکل با داروهای دیگر
گاهی ممکن است در نوشیدن الکل زیاده روی صورت نگرفته باشد ولی به دلیل مصرف همزمان الکل با سایر داروها، متابولیسم الکل مهار شده و سطح خونی الکل افزایش یابد و شاهد علائم مسمومیت با الکل باشیم.
خود الکل نیز با تأثیر بر آنزیم های کبدی، متابولیسم بسیاری از داروها را می تواند تحت تأثیر قرار دهد. الکل اتانول یک تضعیف کننده سیستم عصبی مرکزی می باشد و در صورتی که همزمان با سایر داروهای تضعیف کننده سیستم اعصاب مرکزی استفاده شود، موجب تشدید اثربخشی و عوارض جانبی این داروها می گردد.
عوارض تهدید کننده مسمومیت با الکل چیست؟
خفگی:نوشیدنی های الکلی معده را تحریک کرده و باعث استفراغ می شوند که در این حالت به دلیل نداشتن هوشیاری می تواند منجر به خفگی شود.
قطع تنفس:وارد شدن استفراغ به ریه ها باعث می شود به‌طور کلی نفس کشیدن فرد متوقف شود.
کم‌آبی:استفراغ می تواند به سرعت به کم آبی شدید بدن منجر شود که به نوبه خود باعث کاهش فشارخون و بالا رفتن ضربان قلب می شود.
ایست قلبی:دمای پایین بدن همراه با کاهش فشار خون می تواند منجر به ایست قلبی شود.
هیپوگلیسمی:استفراغ می تواند باعث شود سطح قند خون به میزان خطرناکی پایین بیاید. به این حالت هیپوگلیسمی گفته می شود. در این حالت اگر به موقع گلوکز تجویز نشود، می تواند منجر به اغما و سرانجام مرگ شود.
آسیب مغزی:تنفس نامنظم، ایست قلبی و هیپوگلیسمی می تواند باعث آسیب جبران ناپذیری مغزی شود.
اگر کسی دچار مسمومیت با الکل شود چه باید کرد؟
- اولین کاری که باید انجام شود، دستیابی به کمک پزشکی است. اگر فردی مشکوک به مسمومیت شدید با مشروبات الکلی است، با اورژانس تماس بگیرید.
- فردی که بیش‌ازحد مشروبات الکلی نوشیده است، عملکرد ضعیفی دارد به همین دلیل اجازه رانندگی و حرکت کردن به او ندهید زیرا می‌تواند باعث از دست دادن تعادل و آسیب‌دیدگی شخص شود.
- به شخص مسموم قهوه ندهید زیرا قهوه باعث کم شدن آب بدن می‌شود. کم‌آبی شدید می‌تواند منجر به آسیب دائمی مغز شود.
- به فرد اجازه حمام با آب سرد ندهید. نوشیدنی‌های الکلی دمای بدن را پایین می‌آورند. دوش سرد می‌تواند به‌سرعت باعث هیپوترمی یا کاهش دمای بدن شود.
- معده شخص مسموم را برای استفراغ تحریک نکنید زیرا استفراغ می‌تواند منجر به خفگی شود.
- از خوردن مجدد الکل جلوگیری کنید زیرا می‌تواند BAC را به سطوح خطرناک برساند.
- فرد را تنها نگذارید. هرچه الکل بیشتری از معده و روده به جریان خون جذب شود، BAC افزایش می‌یابد. حتی اگر فرد نوشیدن را متوقف کند این اتفاق می‌افتد. هوشیار بودن بسیار مهم است زیرا علائم جدید بروز می‌کند یا علائم موجود می‌تواند بدتر شود.
- اگر فرد بیهوش است، سر او را به یک‌طرف به‌آرامی در حالت کج قرار دهید تا از خفگی جلوگیری کنید.
- اگر فرد بیدار است، او را به حالت نشسته قرار دهید تا در صورت بروز استفراغ از خفگی جلوگیری کنید.
- با صحبت کردن شخص را بیدار نگه‌دارید.
- فرد را گرم نگه‌دارید. اطمینان حاصل کنید که دمای بدن بیشتر سقوط نمی‌کند.
- در صورت امکان، آب کمی به فرد بدهید. آب به مبارزه باکم آبی بدن کمک می‌کند و بدن را در بیرون راندن سموم کمک می‌کند. اطمینان حاصل کنید که فرد در هنگام خوردن آب برای جلوگیری از خفگی در حالت نشسته باشد.
- تا زمان رسیدن کمک پزشکی برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی، با شخص همراه باشید.
نحوه تشخیص اتانول و متانول از یکدیگر چگونه می باشد؟
یکی از سؤالات رایجی که این روزها مطرح می شود، این است که چگونه تشخیص دهیم مشروبات الکلی حاوی متانول هستند؟ آیا روشی برای تشخیص اتانول و متانول از یکدیگر وجود دارد؟
در پاسخ به این سؤالات باید گفت، تنها راه تشخیص و افتراق اتانول و متانول از یکدیگر، استفاده از دستگاه کروماتوگرافی در آزمایشگاه ها است. بنابراین هیچ روش خانگی و ظاهری برای تشخیص این دو نوع الکل از یکدیگر وجود ندارد.
اتانول و متانول از نظر رنگ، بو و ظاهر کاملاً به یکدیگر شباهت دارند. تست شعله و تفاوت رنگ شعله برای تشخیص متانول در مشروبات الکلی تقلبی هیچ کاربردی ندارد. زیرا این تست تنها برای متانول یا اتانول خالص جوابگو می باشد. معمولاً مشروبات الکلی تقلبی حاوی مخلوطی از اتانول و متانول هستند که رنگ شعله آن ها تفاوتی با مشروبات حاوی اتانول ندارد.
